پدر مطالعات خلیج فارس
مروری بر زندگی و آثار
احمدخان اقتداری
احمد اقتداری در ۳ خرداد ۱۳۰۴ به‌دنیا آمد. او که با نام احمدخان اقتداری نیز شناخته می‌شود ایران‌شناس، پژوهشگر خلیج فارس و جغرافیای تاریخی و فرهنگی مناطق جنوبی ایران و استاد دانشگاه ایرانی بود.
او از خاندان خوانین گراش در دوران قاجار بود و منصب‌هایی چون ریاست ادارهٔ فرهنگ لارستان و شهرداری لار را در جوانی بر عهده داشت. همچنین سابقهٔ نامزدی برای نمایندگی مجلس شورای ملی از حوزهٔ لارستان، تدریس در دانشگاه تهران و ریاست دفتر مطالعات خلیج فارس در مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی از دیگر سِمَت‌هایی است که در زندگینامهٔ اقتداری به چشم می‌خورد.
کتاب
تعداد کتاب‌های
تالیفی چاپ شده از اقتداری
ویراسته
کتاب‌های تاریخی که به کوشش احمد اقتداری احیا و منتشر شده است.
مقاله
مقالات منتشرشده از اقتداری در کنگره‌ها، مجلات و رسانه‌ها
ترجمه
کتاب‌های ترجمه‌شده در حوزه مطالعات جنوب مرکزی ایران
اقتداری ده‌ها کتاب و صدها مقاله نگارش و منتشر کرده‌است. او در آثارش به موضوعات گسترده‌ای در زمینه‌های مختلف ایران‌شناسی می‌پردازد.
سبک تاریخ‌نگاری اقتداری برگرفته از سبک حقوقی است. دوران اوج کارهای اقتداری مصادف با دوران جنگ سرد است که اتفاقات مهمی در خلیج فارس رخ داده‌است. از این رو می‌توان آثار او را متناسب با نیازهای زمانه و جامعهٔ علمی ایران برشمرد.
عمدهٔ شهرت اقتداری به علت پژوهش در حوزهٔ خلیج فارس است و به همین علت به «پدر مطالعات خلیج فارس» مشهور است. او سواحل خلیج فارس و دریای عمان را برای فعالیت‌های پژوهشی‌اش با پای پیاده طی کرده بود. اقدامات وی به همراه دو دوستش، ایرج افشار و منوچهر ستوده، باعث شد که جلال آل‌احمد به آن‌ها لقب «سه تفنگدارِ گورنگار» بدهد؛ چرا که این سه نفر با همراهی همدیگر بسیاری از اسناد تاریخی و بناهای کهن ایران را معرفی می‌کردند. او به علت پژوهش‌ها و مطالعاتش در زمینهٔ ایران‌شناسی، موفق به دریافت مدرک دکترای افتخاری تاریخ از دانشگاه تهران شده‌است.
اقتداری حاصل عمر خود را کتاب‌های و مقالاتی که نوشته یا تصحیح کرده و به چاپ رسانده توصیف می‌کند. او علاوه بر فعالیت‌های پژوهشی در زمینه‌های ایران‌شناسی، در زمینهٔ شعر و ادبیات نیز به فعالیت پرداخته‌است. وی با این که خود را شاعر نمی‌دانست، طبعی شاعرانه داشت و در اشعاری که به صورت پراکنده نوشته‌است، به مضامین مختلفی همچون تلاش‌هایش در راه ایران‌شناسی، تجربه‌های اجتماعی و برخی اتفاقات زندگانی‌اش اشاره کرده‌است.
انواع آثار اقتداری
آثار اقتداری را بر پایه نوع، می‌توان به کتاب‌ها (شامل کتاب‌های نوشته، ویراسته و چاپ‌نشده)، مقاله‌ها (شامل مقاله‌های تألیفی و ترجمه‌ها، مقدمه‌ها و مدخل‌نویسی‌ها)، گفت‌وگوها، متن سخنرانی‌ها، نامه‌ها، یادداشت‌ها و اشعار تقسیم کرد.
اقتداری ده‌ها کتاب و صدها مقاله نگارش و منتشر کرده‌است. او در آثارش به موضوعات گسترده‌ای در زمینه‌های مختلف ایران‌شناسی می‌پردازد. کتاب خلیج فارس از دیرباز تا کنون به قلم اقتداری، جایزهٔ ویژهٔ یونسکو در ایران را به خود اختصاص داده و کتاب تاریخ مسقط و عمان، بحرین و قطر و روابط آن‌ها با ایران نیز مورد تقدیر قرار گرفته‌است. همچنین، او برای نخستین بار شخصیت محمدعلی سدیدالسلطنه را معرفی کرده و به تصحیح و انتشار آثار او اقدام کرده‌است. اقتداری آثار منتشرنشده‌ای نیز دارد که موضوعات مهمی دربارهٔ تاریخ و فرهنگ مناطق جنوبی ایران را در بر می‌گیرند. کتابخانهٔ اقتداری با نام «کتابخانهٔ خلیج فارس» به مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی اهدا شده‌است. فیلم مستند به ایرانِ جاودانی‌ام دربارهٔ زندگی علمی و تلاش‌های اقتداری ساخته شده و علاوه بر نمایش در جشنواره‌های داخلی، چندین بار از صدا و سیما پخش شده‌است. همچنین کتاب مروارید خلیج فارس که حاوی مقاله‌های ایران‌شناسانه است، به احمد اقتداری تقدیم شده‌است.
محمدرضا شفیعی کدکنی
خلیج فارس قلب ایران است و احمد اقتداری، قلب خلیج فارس!
نقل از جلال آل‌احمد
اقدامات او به همراه دو دوستش، ایرج افشار و منوچهر ستوده، باعث شد که جلال آل‌احمد به آن‌ها لقب «سه تفنگدارِ گورنگار» بدهد؛ چرا که این سه نفر با همراهی همدیگر بسیاری از اسناد تاریخی و بناهای کهن ایران را معرفی می‌کردند.
ایرج افشار
احمد اقتداری را از پیشگامان باید دانست. او با انتشار کتاب‌های فرهنگ لاری و لارستان کهن در این وادی گام گذارد. هر دو کتابش به زودی شهرت گرفت.[...] تا آن‌جا که دیده‌ام، ایران‌شناسانی که به تحقیق دربارهٔ منطقهٔ لار و بندرعباس پرداخته‌اند، مانند پوهانکه و ویلم فلور هم به کتاب مذکور استناد کرده‌اند.
احسان اشراقی
امروز هر پژوهشگری که بخواهد از دریای فارس و عمان و از جزایر و کرانه‌های آن سخن به میان آورد، از کتاب‌ها و مقالات دکتر اقتداری بی‌نیاز نیست. نام او با خلیج فارس پیوندی ناگسستنی پیدا کرده‌است.