«گناه نابخشودنی جدایی بحرین از ایران؛ رفراندوم دروغین» اولین جلد از مجموعه آثار دکتر احمد اقتداری است که مرکز دائرۀالمعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهش‌های ایرانی و اسلامی) منتشر کرده است. مرحوم دکتر احمد اقتداری طبق سفارش و وصیتی که ۸ آبان ۸۹ خطاب به کاظم موسوی بجنوردی (بنیان‌گذار و رئیس مرکز دائرۀالمعارف بزرگ اسلامی) نوشته و در صفحات ابتدایی کتاب آماده، انتشار کلیۀ آثارش را به این مرکز سپرده است: «از جناب‌عالی استدعا دارم سی‌ویک مجلد کتاب چاپ شده و پانزده مجلد و عنوان کتاب چاپ‌نشدۀ دست‌نوشت مرا با نظارت فائقۀ خودتان و سعی و اهتمام مدیران محترم مرکز، در مواقع مناسب و فراهم بودن امکانات چاپ و نشر، آن‌ها را چاپ و به‌فروش برسانند.»
به گزارش خبرگزاری ایسنا، در معرفی کتاب «گناه نابخشودنی ـ جدایی بحرین از ایران ـ رفراندوم دروغین» توسط ناشر عنوان شده است: زنده‌یاد احمد اقتداری را به حق میتوان پدر مطالعات خلیج فارسشناسی در ایران نامید. هرچند پیش از او بزرگانی چون سدیدالسلطنه، عباس اقبال آشتیانی، صادق نشأت و محیط طباطبایی آثاری ارزشمند در تاریخ و جغرافیای خلیج فارس پدید آوردند، اما آثار احمد اقتداری درباره خلیج فارس دارای ویژگی‌هایی است که آن را از آثار دیگران متمایز می‌کند. بارزترین این ویژگی‌ها توجه او به منافع ملی ـ تاریخی و به حق ایران در آب‌های خلیج فارس است، زیرا احمد اقتداری زاده زمانهای بود که بیگانگان، آشکار و نهان، چشم طمع به منافع تاریخی ایران در کرانههای خلیج فارس دوخته و برای رسیدن به هدف‌های خود دست به اقدام و عمل گشوده بودند. روحیه ایرانخواهی وی که این دستاندازیهای بیگانگان به منافع ملی ایرانیان را برنمیتابید، او را بر آن داشت تا با تالیف آثاری درباره پیشینه حضور تاریخی ایرانیان در کرانههای خلیج فارس به این سیاستها پاسخی درخور دهد.
کتاب پیش رو نمونهای از این دست آثار اوست. وی در پیشگفتار این کتاب به بررسی اسناد منتشرشده دستگاه‌های سیاسی و امنیتی بریتانیا و شرایط سیاسی ایران در دوره سلطنت رضا شاه و گفتوگوهای دیپلماتیک ایران و بریتانیا بر سر مساله بحرین در آن زمان و چگونگی زمینهچینیهای بریتانیا، برای جدایی رسمی بحرین از ایران در دوره محمدرضا شاه پهلوی و نظرسنجی دروغین ویتوریو گیچیاردی، نماینده سازمان ملل، در موضوع استقلال این جزیره از ایران، که به غلط نام رفراندوم به خود گرفته، میپردازد. وی در این کتاب به تاریخ بحرین از روزگاران باستان و حضور ایرانیان در بحرین از روزگاران هخامنشیان تا برآمدن آفتاب اسلام و تاریخ این جزیره، از آغاز دوره اسلامی تا جدایی رسمی آن از ایران در دوره پهلوی دوم، با استناد به یافتههای باستانشناسی و منابع تاریخی و سندهای منتشرشده پرداخته است. در پایان، تذکر این نکته ضروری است که عنوان کتاب، برگزیده و انتخاب زنده‌یاد استاد احمد اقتداری است.
در مقدمه کتاب به قلم شادروان استاد احمد اقتداری آمده است: بحرین، مجمع‌الجزایری که با سواحل شمالی شبه جزیره عربستان سعودی (منطقه لحساء = الأحساء) به روزگاری دراز، از پیش از هخامنشیان، و از دوره تسلط اشکانیان بر خلیج فارس و غرب ایران، جزئی از آب و خاک ایران بوده است، و به روزگار ساسانیان «ایالت میش‌ماهیگ» نامیده می‌شده و مستقیماً با دربار تیسفون مربوط بوده است. در سده‌های اخیر یعنی در اوایل دوره قاجاریه، پس از اخراج پرتغالی‌ها از جزیره هرموز و شرق آفریقا و با ورود اروپائیان به خلیج فارس و رقابت دولت‌های هلند و انگلیس و فرانسه و آلمان، برخلاف همه اصولِ قوانین بین‌المللی، بحرین به تصرف بلامنازع انگلستان درآمد. انگلستان نیز برای حفظ منافع و اعمال سیاست‌های استعماری‌اش، با شیوخ عرب سواحل جنوبی خلیج فارس قراردادهایی منعقد ساخت و بحرین را رسما و عملا و نه قانونا از ایران جدا کرد و تحت تصرف حاکم عرب آن ناحیه، شیخ عیسی آل خلیفه قرار داد. ایران تا روزگار محمدرضا شاه پهلوی از قبول این تصرف غیرقانونی خودداری کرد؛ خاصه در دوره احمد شاه قاجار و رضا شاه پهلوی، مذاکرات و مجادلاتی بین ایران و انگلستان صورت گرفت که نه احمد شاه قاجار و نه رضا شاه پهلوی، این جدایی غیرقانونی و استعماری را قبول نکردند و تا زمان سلطنت محمدرضا شاه، بحرین جزئی از ایران قلمداد می‌شد و تمبر پست بحرین مانند تمبر پست داخله ایران بوده و عبور و مرور اتباع ایران و بحرین، نیازی به اخذ ویزای متعارف نداشت.
با خروج انگلستان از کانال سوئز و خلیج فارس (البته صوری و غیرواقعی) و تشکیل دولت امارات متحده عربی، بنابر تدبیر مکارانه انگلستان، سازمان ملل متحد طرحی پیشنهاد کرد که در بحرین رفراندومی برگزار شود. شاه ایران قبول کرد و ظاهرا مردی به نام گیچی‌یاردی از طرف سازمان ملل، مامور این رفراندوم شد. او ادعا کرد که: رفراندوم کرده و مردم بحرین قبول کرده‌اند که از ایران جدا شوند. این رفراندومِ مصلحتی و دروغین، مورد قبول پادشاه ایران قرار گرفت و در مجلس شورای ملی نیز تصویب شد و متعاقبا بحرین را از ایران جدا کردند و این گناه نابخشودنی را مرتکب شدند. بحرین در طول تاریخ، همواره جزئی از سرزمین ایران بوده است و هشتاد درصد مردم آن‌جا شیعه و فارسی زبان و از نواحی لارستان، خوزستان، بلوچستان، بوشهر، دشتستان و هرموزگان هستند؛ آنان هرگز این رفراندوم ساختگی و دروغین را به رسمیت نشناخته و نپذیرفته‌اند.
حکومت بحرین در سال‌های اخیر، فارسی‌زبانان شیعه بحرین را مورد آزار و شکنجه و کشتار قرار داده است که در نتیجه، جمعی به ایران و جمعی به اقصی نقاط اروپا و آمریکا مهاجرت کرده‌اند.
البته در همان سال ۱۳۵۰ ش به حسب توافق پادشاه ایران و دولت انگلستان، سه جزیره تمب بزرگ و تمب کوچک و ابوموسی به تصرف ارتش ایران درآمد و شاید تنها دلیل این توافق و این گناه بزرگ، همین امکان واگذاری سه جزیره به ایران و استقرار ارتش ایران در آن جزایر بوده است. خود پادشاه ایران هم از آن بیم داشته که بعد از او، مردم ایران این اقدام را به حساب خیانت وی بگذارند و نه خدمت (خاطرات عَلَم به نقل از مجله بخارا).
اکنون این کتاب درباره همه آن مسائل نوشته شده و امید است که دست‌کم ایرانیان ایراندوست از آن درس عبرتی گیرند ...
این کتاب از تاریخ ۲۱ خردادماه ۱۴۰۰ قابل سفارش است. علاقه‌مندان به تهیه این کتاب برای کسب اطلاع بیشتر می‌توانند با فروشگاه انتشارات مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی: ۰۲۱۲۲۲۹۷۶۷۷ و ۰۹۱۲۷۳۶۲۶۸۴ تماس بگیرند.
روزنامه سازندگی نیز در مورد نویسنده کتاب نوشته است: دکتر احمد اقتداری را به حق میتوان پدر مطالعات خلیج فارسشناسی در ایران نامید. هرچند پیش از او بزرگانی چون سدیدالسلطنه، عباس اقبال آشتیانی، صادق نشأت و محیط طباطبایی آثاری ارزشمند در تاریخ و جغرافیای خلیج فارس پدید آوردند اما آثار احمد اقتداری دربارۀ خلیجفارس دارای ویژگی‌هایی است که آن را از آثار دیگران متمایز می‌کند. از دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی نقل شده است که «خلیج فارس قلب ایران است و دکتر احمد اقتداری، قلب خلیج فارس».
دکتر اقتداری سال ۱۳۴۱ برای نخستین‌بار در سمیناری که به موضوع خلیج فارس می‌پرداخت، شرکت کرد. این سمینار که به همت محیط طباطبایی و ریاست سعید نفیسی برگزار می‌شد، نخستین گام‌های اقتداری را برای شناخت خلیج فارس به همراه داشت. او در آن سمینار به سخنرانی در باب فولکلور و فرهنگ عامۀ خلیج فارس پرداخت. روحیۀ وطن‌پرستی و ایران‌دوستی احمد اقتداری او را بر آن داشت تا با تألیف آثاری دربارۀ پیشینۀ حضور تاریخی ایرانیان در کرانههای خلیج فارس به سیاستها و اهداف استعماری بیگانگان در خصوص خلیج فارس، پاسخی در خور دهد. کتاب «گناه نابخشودنی جدایی بحرین از ایران؛ رفراندوم دروغین» نمونهای ازایندست آثار اوست. اقتداری در این کتاب به تاریخ بحرین از روزگاران باستان و حضور ایرانیان در بحرین از روزگاران هخامنشیان تا برآمدن آفتاب اسلام و تاریخ این جزیره، از آغاز دورۀ اسلامی تا جدایی رسمی آن از ایران در دورۀ پهلوی دوم، با استناد به یافتههای باستانشناسی و منابع تاریخی و سندهای منتشرشده پرداخته و به‌طور ویژه به بررسی اسناد منتشرشدۀ دستگاه‌های سیاسی و امنیتی بریتانیا و شرایط سیاسی ایران در دورۀ سلطنت رضا شاه و گفتوگوهای دیپلماتیک ایران و بریتانیا بر سر مسالۀ بحرین در آن زمان و چگونگی زمینهچینیهای بریتانیا، برای جدایی رسمی بحرین از ایران در دورۀ محمدرضا شاه پهلوی و نظرسنجی دروغین ویتوریو گیچیاردی، نمایندۀ سازمان ملل، در موضوع استقلال این جزیره از ایران که به غلط نام رفراندم به خود گرفته، میپردازد و دربارۀ ساختگی بودن این رفراندم می‌نویسد: «از سال ۱۳۱۱ تا ۱۳۵۰ش، قضیۀ بحرین و جزایر خلیج فارس... در بوته‌ای از سکوت درازمدت و در وضعیت موجود باقس ماند. گه‌گاه دربارۀ این قضایا، مذاکراتی محرمانه بین اطراف دعوا صورت می‌گرفت. سرانجام پس از ۳۹ سال، محمدرضا شاه وهلوی، ظاهراً در ازاء بازگرداندن جزایر تمب بزرگ و تمب کوچک و ابوموسی به ایران، در فرودگاه دهلی اظهار داشت با انجام رفراندمی در بحرین موافق است. سازمان ملل متحد اعلام کرد که در بحرین رفراندم کرده و مردم بحرین رأی به استقلال و جدایی از ایران داده‌اند: این رفراندم کاملاً صوری و ساختگی و بدون اخذ رأی مردم بحرین حتی به صورت ظاهری بوده است. ارتش ایران در آذر ۱۳۵۰ جزایر تمب بزرگ و کوچک و ابوموسی را تصرف کرد و سه سرباز ایرانی در این جزایر کشته شدند و جنازۀ آن‌ها را به ایران آوردند و تشییع رسمی شدند؛ اکنون این جزایر در اختیار ایران است و دولت ایران آن را با قدرت و بصیرت نگهداری می‌کند و ابوموسی مرکز فرمان‌داری جزایر استان هرمزگان است. با همۀ این احوال: متأسفانه پادشاه ایران و مجلس شورای ملی ایران فریب استعمار کهنه‌کار انگلیس را خوردند و این گناه نابخشودنی را مرتکب شدند و راضی به جدا شدن بحرین از ایران گردیدند.»
«گناه نابخشودنی جدایی بحرین از ایران؛ رفراندوم دروغین» به کوشش امیرحسین مرادخانی، دستیار استاد احمد اقتداری و پژوهش‌گر مرکز دائرۀالمعارف بزرگ اسلامی منتشر شده است.
گناه نابخشودنی جدایی بحرین از ایران
رفراندوم دروغین
احمد اقتداری
مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
۱۶۰ صفحه/ ۱۸۵ هزار تومان
منبع: روزنامه سازندگی
